نبكا
نبكاa
a
نبكا انباشته‌اي از ماسه، خاك رس و سيلت به‌جاي مانده از بادهاي شديد در پاي بوته يا درختچه است كه در بيايان ديده مي‌شود.a
نبكاها گلدان بيابان نيز ناميده مي‌شوند. اين عارضه در مناطق مرکزی ایران بویژه یزد « شور مرو» و در بیابان‌هاي شرقی و جنوب شرقی ایران « تل» نامیده مي‌شود که با توجه به نهال بوجود آورنده آن تل کهور یا تل گز مي‌نامند.a
نبكا در پيرامون بيابان‌ها با سطح مناسب آب‌هاي زير زميني براي رويش گياهان مقاوم به خشكي، بادهاي حامل ماسه و خاك تشكيل مي‌شوند.a
گیاه برای ادامه حیات خود به‌وسیله ریشه‌ها از رطوبت لایه‌های زیرین خاک و منابع زیر زیرزمینی آب استفاده می‌کند. خاک اطراف بوته از رطوبت بیشتری برخوردار است. این رطوبت نسبی باعث تثبیت خاک و ماسه اطراف گیاه مي‌شود. همچنین دفن شدن قسمتهایی از شاخ و برگ گیاه در درون ماسه به استحکام تل و تثبیت ماسه کمک خواهد کرد.a
شکل و بقاي نبکا تابعی از اندازه، تراکم و میزان رشد گیاه میزبان است. ارتفاع نبکاها از چند سانتي‌متر تا چند متر و طول آن از یک متر تا 10 متر می رسد. گیاهان منفرد باید ارتفاعی بیش از 10 الی 15 سانتی متر داشته باشند تا اینکه بتوانند ماسه‌ها را کنترل نماید. اگر دانه‌های ماسه چسبندگی نداشه باشند به عبارتی عناصر رس و لای نداشته باشند حجم آنها با تغییر و سرعت باد تغییر می‌یابد.a
گیاه برای جلوگیری از مدفون شدن به رشد خود در جهت بالا ادامه می‌دهد این رشد تا آنجا است که ریشه گیاه در ارتباط با سطح آب زیر زمینی باشد اما جایی که آب زیر زمینی افت می‌کند این ارتباط قطع و تخریب نبکا آغاز می‌شود که سرانجام به مرگ نبکا می‌انجامد.a
نبکاهای چندین ساله و دائمی در تغییر سطح سفره آب زیر زمینی، هرزآبها، تبخیر و تعرق و کنترل طوفان‌هاي شن در منطقه نقش اساسی دارند.a
نبكاهاي بلند و طويل در حاشيه غربي دشت لوت پديدارند كه گفته مي‌شود بزرگترين نبكاها در دنيا مي‌باشند.a
a
a
منابع : a
- امري كاظمي، علي‌رضا، اطلس توانمندي‌هاي ژئوپارك و ژئوتوريسم ايران، سازمان زمين شناسي و اكتشافات معدني كشور، 1388a
- به پيوند‌ها رجوع شود.a