ميش‌مرغ
ميش‌مرغa
نام فارسی: میش‌مرغa
نام انگلیسی: Great Bustard a
نام علمی: Otis Tardaa
خانواده: هوبره‌ییان (Otididae)a
a
جمعیت: كمياب و نامعلومa
زیستگاه: این پرنده در در مناطق غير جنگلي، دشت‌های باز، استپ‌های مرتعی، مزارع و کشتزارها به سر برده و روی زمین آشیانه می‌سازد. a
پراکنش: اين پرنده در آسيا و اروپا پراكنده است. بيش از نيمي از جمعيت اين پرنده در اسپانيا و پرتقال زيست مي‌كند. در ایران به تعداد محدود و به صورت بومی در شمال غربي و مهاجر در شمال شرقي كشور دیده می‌شود.a
اندازه: طول بدن ميش‌مرغ نر به بيش از يك متر، قد به بلندي 115 سانتي‌متر و وزنش به بیش از ۱۵ کیلوگرم نيز می‌رسد. جثه ماده كوچكتر از نر بوده و اين نسبت به‌يك سوم در وزن نيز مي‌رسد.a
ریخت‌شناسی: جثه‌اي به اندازه بوقلمون دارد و به آسانی با گردن بلند و کلفت، پاهای بلند و گام برداشتن با وقارش، شناخته می‌شود. در پرنده‌ی نر، سر و گردن خاکستری با دو دسته پر سفید سبیل مانند و بلند، روتنه‌ی نخودی سیر با راه‌های عرضی سياه، زير تنه سفيد و نوار قرمز بلوطی پهن دور سینه دیده می‌شود. پرنده‌ی ماده و نابالغ از پرنده‌ی نر کوچکتر و فاقد نوار بلوطی سینه است. در پرواز، بال‌های هر دو جنس سفید، شاهپرهای سیاه رنگ با گردن و پاهای کشیده، که در طول بدن قرار می گیرد؛ دیده می‌شود. با افزایش سن پرنده‌ی نر، نوار بلوطی سینه پهن‌تر می‌شود. پرهای میش مرغ در قسمت پشت و در قسمت شکمی، کاملا سفید رنگ است.a
رژیم غذایی: این پرنده از دانه و ساير مواد گياهي، حشرات، قورباغه و مارمولك‌ها تغذيه مي‌كند.a
زادآوری: میش‌مرغ در فصل بهار دو تا سه تخم به‌رنگ خاکستری زیتونی با لکه‌های درشت و تیره می‌گذارد؛ پس از ۲۵ الی ۲۷ روز جوجه‌ها به دنیا می‌آیند. وزن هر تخم حدود 150 گرم است.a
وضعیت حفاظتی: این پرنده در زمره‌ی پرندگان نادر و در خطر انقراض و تحت حمایت قرار دارد.a
a
مطالب قابل توجه: a
- پرواز قوی با بال‌های گسترده و عملکرد عقاب مانند و دم کوتاه، مشخصه‌ی پرنده‌ی آرام دشت‌های هموار است و اغلب در گروه‌های کوچک دیده می‌شود.a
- میش مرغ پاهای قوی و بلندی دارد که به سه انگشت ختم می‌شود. این پاهای قوی، برای میش مرغ که کمتر پرواز می‌کند، اهمیت زیادی دارد.a
- اين پرنده در مواقع خطر بيشتر ترجيح مي‌دهد كه بدود. سرعت دويدن آن به اندازه‌اي است كه ديده شده مي‌تواند از روباه قرمز فرار كند. در پرواز براي مهاجرت نيز پرنده قابلي است و مي‌تواند با وزن سنگين‌تر از يك بوقلمون، با سرعت 80 كيلومتر پرواز كند. a
- ميش‌مرغ به احتمال زياد سنگين‌ترين پرنده در دنياست. وزن اين پرنده با 21 كيلوگرم در منچوري و 19 كيلوگرم در اسپانيا ثبت شده‌است. اين پرنده بيشترين تفاوت را از نظر اندازه بين نر و ماده در دنياي پرندگان دارد.a
- ميش مرغ پرنده‌اي جمعيت دوست است و در مهاجرت در چندين دسته گرد هم مي‌آيند. در ساختار زندگی گروهی خود تدابیر امنیتی مخصوص را به اجرا می‌گذارد و برای حفاظت گروه از خطرات احتمالی به گماردن نگهبان می‌پردازد که این ویژگی می‌تواند تا حدودی آن را در برابر خطرات شکار محفوظ نگه دارد.a
- در اواخر فصل زمستان و اوایل فصل بهار با گرم شدن دمای هوا و طولانی شدن طول روز حرکات جفت‌یابی شروع می‌شود. بين نرها در رقابت براي جلب ماده‌ها جدال‌هاي سختي روي مي‌دهد كه ممكن است به مرگ بيانجامد. پرندة نر با انجام نمایشات پرگشایی دم خود را به صورت چتر باز کرده به‌طوریکه پرهای ثانویه موجود در دو طرف بدن به شکل گل سفید و بزرگی در می‌آید و غبغب پرنده متورم و برجسته می‌شود. این حرکات و حالات در پی به‌دست آوردن همسر صورت گرفته و پرنده نر سعی دارد با ابراز احساسات و قدرت نمایی ماده‌های بیشتری را به طرف خود جلب کند. چیرگ از نظر جفت‌یابی دارای خاصیت چند همسری بوده بدین معنا که هر کدام از نرها به وسعت قدرت و جاذبه خود به تعیین قلمرو و جفت اقدام می‌کنند. سن بلوغ در ماده‌ها بین ۲-۳ سال و در نرها ۴-۵ سال می‌باشد.a
- جوجه‌ها تا يكسالگي همراه مادر هستند. خيلي سريع رشد مي‌كنند و تا شش ماهگي به دو سوم وزن يك پرنده بالغ مي‌رسند. تا سه ماهگي‌مي‌توانند در مسافت‌هاي كوتاه پرواز كنند.a
- قرارداشتن آشيانه روي زمين، تخم و جوجه‌هاي اين پرنده را درز خطر شكار قرارمي‌دهد. بيش از 80 درصد جوجه‌ها تا قبل از يكسالگي از ميان مي‌روند. پرنده‌هاي بالغ نيز مورد حمله عقاب‌هاي بزرگ و گرگ و روباه قرار مي‌گيرند. a
- این پرنده طی سال‌های گذشته به دلیل محدود شدن زیست‌گاه‌های طبیعی، شکار بی‌رویه و اختلال در مناطق زیست و تخمگذاری آن، در معرض تهدید انقراض قرار گرفته‌است.a
- مهمترین محل تجمع و زادآوری میش‌مرغ يا «چيرگ» به زبان كردي در ایران، دشت‌های استپی بوكان و مهاباد در آذربايجان غربي است. دشت‌هاي « سوتاو»، «حمامیان»، «ینگجه» در بوكان و دشت‌هاي «آزاد»، «باجوند» و «کانی سیب» در مهاباد است. در اين ميان دشت « سوتاو » به مساحت 400 هكتار، مهمترین زیستگاه پرنده میش مرغ در کشور است.a
a
منابع : a
1- منصوري، جمشيد، راهنماي پرندگان ايران، كتاب فرزانه، 1387a
- به پيوند‌ها رجوع شود.a