اروميه

پارك ملي درياچه اروميهa

a

موقعيت: پارك ملي درياچه اروميه به مساحت بيش از 500000 هكتار متشكل از پهنه آبي و 102 جزيره و در طول 140 و عرض 16 تا 60 كيلومتردر یک فرونشست کم‌ژرفای وسیع در شمال غربي ايران بين استان‌هاي آذربايجان شرقي و آذربايجان غربي واقع است. چیچَست نام كهن اين درياچه، واژه‌ای از اوستایی و پارسی باستان بوده‌است.a

ارتفاع: ارتفاع درياچه اروميه در بخش شمالي 1440 و در بخش جنوبي 1289 متر از سطح دريا مي‌باشد.a

اقليم: پارك ملي درياچه اروميه در اقليم نيمه‌خشك مديترانه‌اي قرار دارد. درياچه اروميه و حوزه آبخيز آن به‌طور عمده برخوردار از جبهه‌هاي آب و هواي مديترانه‌اي و سيبري بوده و داراي بارش سالانه‌اي حدود 400 ميليمتر در اطراف درياچه و تا 600 ميليمتر در ارتفاعات كوهستاني است. تابستان فصل خشك بوده و بيشترين مقدار بارش در زمستان و اوايل بهار مي‌بارد. بارش متوسط سالانه در ايستگاه اروميه كه در ارتفاع 1313 متري و در غرب درياچه قرار دارد 371 ميلي‌متر بوده و حداقل و حداكثر بارش سالانه مشاهده شده در آن، 228 و 501 ميليمتر بوده است. 24 درصد از بارش در پاييز، 6/32 درصد در زمستان ، 6/40 درصد در بهار و 8/2 درصد در تابستان به ثبت رسيده است. تغييرات دما در آن زياد بوده به‌طوري كه دماي حداقل در آن به 20 درجه زير صفر مي‌رسد و دماي حداكثر نيز در آن، از40 درجه سانتي‌گراد تجاوز مي‌نمايد . دماي متوسط سالانه در ارتفاعات سهند و سبلان زير صفر بوده و دماي 25- درجه در تبريز و 22- درجه سانتيگراد در اروميه به ثبت رسيده است. a

a

مديريت و حفاظت: درياچه اروميه و جزاير آن به‌جز جزيره اسلامي درسال 1354 به‌عنوان پارك ملي تحت حفاظت سازمان محيط زيست قرار گرفته و درفهرست ذخيرگاه زيست كره قراردارد.a

a

ويژگي‌هاي طبيعي و جاذبه‌هاa

- عرصه طبيعي جزاير درياچه اروميه به صورت تپه‌ماهور و با پوشش گياهان استپي محل زاد و ولد انواع پرندگان و جانوران وحشي است. جزاير کبودان و اشک، محل زاد و ولد پستانداراني مانند کل ،قوچ، ميش ارمني و گوزن زرد ايراني است که گوزن‌هاي زرد در سال‌هاي بعد از انقلاب در اين جزاير رهاسازي شده اند.a

- پارک ملی دریاچه ارومیه پس از مرداب انزلی از جالب‌ترین و نغزترین زیستگاه‌های طبیعی جانوران در ایران بشمار می‌رود. تاکنون بیش از ۱۸۶ گونه از پرندگان آبزی و کرانه‌ای و ده‌ها پرنده خشکی‌زی در استان آذربایجان غربی شناسایی شده‌اند.a

- درياچه اروميه در يك فرونشست کم‌ژرفای وسیع با میانگین ژرفای 6 متر قرار گرفته است. عميق‌ترين قسمت آن درشمال غربي درياچه به 13 متر مي‌رسد. a

- آب درياچه اروميه فوق اشباع از نمك بوده و سطح آن هيچ وقت يخ نمي‌زند و شناكنندگان بر روي آن شناور مانده و درآب غرق نمي‌شوند.a

- شوري مناسب آب درياچه اروميه محل زيست يك بي‌مهره آبزي بنام Artemia urmiana است كه يك گونه ميگوي بومي آب شور است . آرتيما از رده سخت پوستان بوده و تامين كننده غذاي بسياري از گونه‌هاي مهم پرندگان ( فلامينگو ) مي‌باشد.a

- دریاچه ارومیه دارای ۱۰۲ جزیره است که همه آن‌ها از سوی سازمان یونسکو به‌عنوان اندوخته طبیعی جهان به ثبت رسیده است.a

- درياچه اروميه به عنوان بزرگترين پهنه آبي فلات ايران در تلطيف آب و هوا، تأمين رطوبت لازم براي رشد و نمو گياهان و تعادل آبهاي زير زميني نقش حياتي دارد.a

- غلظت آب درياچه اروميه در زمان‌هاي ترسالي180تا200 گرم نمک در هر ليتر آب است که به دليل کاهش آب درياچه اروميه در سال‌هاي اخير به حدود400 گرم در هر ليتر رسيده‌است.a

- جزيره کبودان با سه هزار و 200هکتار وسعت، اشک با 2 هزار و300 هکتار و اسپير با يک هزار و150هکتار به ترتيب بزرگترين جزاير درياچه اروميه را تشکيل مي‌دهند.a

- استفاده از لجن‌هاي اطراف درياچه براي درمان بيماري‌هاي پوستي و روماتيسمي بصورت سنتي، شنا و استفاده‌هاي تفرجي از مناظر جزاير، گردش‌هاي تفريحي با كشتي و قايق بستر مساعدي جهت توسعه بخشيدن به صنعت گردشگري به ويژه اكوتوريسم در پارك ملي درياچه اروميه است. a

منابع تأمين آب a

آب درياچه اروميه از 15 رودخانه دائمي و چند رودخانه فصلي، بارش‌هاي جوي و چشمه‌هاي داخل درياچه تأمين مي‌شود. رودخانه‌هاي دائمي شامل سيمينه‌رود، زرينه‌رود، مهابادچاي، گدارچاي، باراندوزچاي، نازلوچاي، روضه‌چاي، زولاچاي، شهرچاي درآذربايجان غربي وآجي‌چاي، ليلان‌چاي، آذرشهر‌چاي، قلعه‌چاي، صوفي‌چاي، مردوق‌چاي و 7 رودخانه فصلي در آذربايجان شرقي و غربي بنام‌هاي خرخره‌چاي، شيواسان‌چاي، سنيخ‌چاي، طسوج‌چاي، دريان‌چاي و گبي‌چاي كه اغلب در زمستان و بهار جريان دارند.a

سهم آب ورودی به دریاچه ارومیه از رودخانه های استان آذربایجان غربی به میزان 85 درصد و از رودخانه‌های استان آذربایجان شرقی 15 درصد است.a

a

عوامل تهديد كننده پارك a

كاهش منابع آبي درياچه، تغيير كار بري اراضي، شكار غير مجاز، چراي دام بيش از ظرفيت مرتع، ورود مازاد سموم و كودهاي شيميايي اراضي كشاورزي اطراف به درياچه، استقرار صنايع آلوده كننده مثل پتروشيمي، پالايشگاه، كارخانه سيمان و …. از عوامل خطرساز براي اين پارك مي‌باشند.a

خشكسالي و كم‌آبي: عمده‌ترين عامل تهديد اكوسيستم منطقه خشكسالي با منشاي اقليمي و انساني است. خشکسالي‌ها، افزايش تبخير به دليل گرم‌تر شدن متوسط دماي استان در سال‌هاي اخير و بهره‌برداري بي‌رويه از آب‌هاي زير زميني، محدود كردن منابع آب درياچه توسط ايجاد سدهاي متعدد بر روي رودخانه‌هاي منتهي به درياچه از جمله اساسي‌ترين دلايلي است که موجب کاهش آب درياچه اروميه شده است. پسروي و خشك شدن درياچه اروميه عواقب زيانبار سنگيني را بر محيط زيست طبيعي و انساني منطقه تحميل مي‌كند؛a

- در صورت خشک شدن آب درياچه اروميه، اين پهنه بزرگ به شوره‌زاري تبديل خواهد شد که وزش بادها نمک را در مزارع و باغات، شهرها و روستاها پراکنده خواهد کرد. در چنين شرايطي است که نه تنها باغات و مزارع کشاورزي از بين خواهد رفت بلکه تنفس انسان‌ها و حيوانات نيز با مشکل جدي روبرو خواهد شد.a

- در زمان حاضر(تابستان 1390) که اين درياچه با کم آبي موجود ادامه حيات مي‌دهد، صدها هزار هکتار از سواحل کم‌عمق آن به‌شوره‌زار تبديل شده و حيات بسياري از پرندگان و آرتميا- تنها موجود زنده آب درياچه اروميه به مخاطره افتاده است.a

بقاي درياچه اروميهa

براي برون‌رفت درياچه اروميه از بحران خشكسالي وجلوگيري از تبديل آن به شوره‌زار راهكارهاي مختلفي پيشروي قراردارد كه نيازمند مطالعات همه‌جانبه و سرمايه‌گذاري مي‌باشد. اين راهكارها افزايش حد تراز آب به 1274 متر که حد تراز اکولوژيک پارک ملي درياچه اروميه است را تعقيب مي‌كند. که اين امر مي‌تواند بسياري از ويژگي‌هاي زيستي درياچه اروميه را به حالت عادي بازگرداند. ازجمله اين راهكارها؛a

- بارور کردن ابرهاa

- افزايش راندمان آبياري کشاورزي در 700 هزار هکتار از حوزه درياچه اروميه با سيستم‌هاي نوين آبياري و تغيير الگوي کشتa

- انتقال آب از حوزه‌هاي مجاور به حوزه آبريز درياچه اروميه، مانند رودخانه زاب و احداث تونل آب جهت انتقال آب از رود ارس.a

تنوع زيستي پارك ملي درياچه اروميهa

پارك ملي اروميه با دارا بودن زيستگاه‌هاي متنوع آبي و خشكي، در بر گيرنده تنوعي از اكوسيستم‌ها و در نتيجه تنوع جالب توجهي از گياهان مختلف است . a

در حوضه اكولوژيكي درياچه اروميه 546 گونه گياهي به ثبت رسيده و 27 گونه پستاندار ، 212 گونه پرنده ، 41 گونه خزنده ، 7 گونه دوزيست و 26 گونه ماهي وجود دارد.a

گياهان: درياچه اروميه شامل انبوه فراواني از جلبك‌هاي سبز - آبي مي‌باشد و توليد بالاي اين جلبك‌ها اساس زنجيره غذايي را ايجاد مي‌نمايد. به‌دليل شوري بيش از حد درياچه گياه آبزي در آن رويش ندارد. پوشش گياهي درياچه، بر روي جزاير و مصب رودخانه هاي شيرين رويش دارند كه از جمله عبارتند از: پسته وحشي، داغداغان، بادام وحشي، گون، مريم‌گلي، قيچ، شيرين‌بيان، گز، اسپند، گل گندم و ساير گونه‌هايي كه در نواحي رويشي زاگرسي قرار دارند.a

آبزيان: با وجود شوري زياد يك نوع ميگو از سخت‌پوستان به نام آرتيما و چند گونه جلبك در درياچه وجود دارندكه غذاي اصلي پرندگان جزاير اين درياچه مي‌باشند.a

دوزيستان: 7 گونه دوزيست در درياچه اروميه شناسايي شده است كه از جمله عبارتند از: قورباغه، وزغ.a

خزندگان: از 41 كونه خزنده در حوزه اكولوژيك درياچه مي‌توان از گرزه‌مار، انواع سوسمار و انواع مارمولك نام برد.a

پرندگان: جزاير درياچه اروميه محل محل تابستان‌گذراني، زمستان‌گذراني و جوجه‌آوري بيش از 212 گونه پرنده مي‌باشد.a

انواع كشيم‌ها، باكلان معمولي، انواع حواصيل، غازخاكستري، اردك سرحنايي، درنا، پليكان سفيد، فلامينگو، انواع سليم‌ها، آبچيلك‌ها، گيلان‌شاه، پرستوي دريايي، كاكايي، كبك، زاغي، عقاب طلايي، بالابان، دليجه از جمله پرندگان حوزه اكولوژيكي درياچه اروميه مي‌باشند.a

فلامينگو و پليكان سفيد از مهمترين پرندگان جوجه‌آور درياچه اروميه مي‌باشند. a

پستانداران: گوزن زرد ايراني، قوچ و ميش ارمني از پستانداران غير بومي جزاير درياچه اروميه مي‌باشند.a

a

a

a

منابع : a

a

· بهروزي راد، بهروز، تالاب‌هاي ايران، سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح، 1386a

· www.portal-ag.ir/turisma

· http: //www.afarinesh-daily.com/afarinesh/News.aspx تاريخ خبر: 11/6/86a

· http: //www.ngo-hamyaran.blogfa.coma

· http: //www.irna.ir/NewsShow.aspx تاريخ خبر: 20/3/89a

· portal.epo.ir/portal/File/ShowFile عنوان گزارش: ذخيره‌گاه زيست كره اروميهa

· http: //urmia.5rah.com/ostana

· http: //www.mehrnews.com/fa تاريخ خبر 2/2/1390a