كرخه

a

رودخانة كرخهa

كليات: a

از رودخانه‌هاي مستقل حوضة آبريز خليج‌فارس و درياي عمان است كه در شهرستان‌هاي پل دختر، آبدانان، انديمشك، دزفول، شوش، اهواز، سوسنگرد و بستان جريان دارد.a

نواحي آبخيز رودخانه در استان‌هاي ايلام، كرمانشاه، لرستان، همدان و مناطق محدودي از استان‌‌هاي خوزستان و كردستان قرار دارد.a

پيشينه: a

كرخه نامي بسيار باستاني است و نام منطقه و حكومتي كهن در جنوب خوزستان بوده است.a

سرچشمه: a

كرخه از بهم پيوستن دو شاخه اصلي خود بنام‌هاي سيمره و كشگان در آبادي كل سفيد (17 كيلومتري جنوب غربي شهر پلدختر) تشكيل مي‌شود.a

شاخه‌هاي اصلي كرخه بنام گاماسياب و سيمره معروف است، رودخانه گاماسياب آب‌هاي دامنه‌هاي جنوبي رشته ارتفاعات الوند را جمع آوري كرده و با رودخانه قره سو كه از شمال كرمانشاه سرچشمه مي‌گيرد در هم آميخته و سيمره را تشكيل مي‌دهد.a

رودخانه‌هاي فرعي: a

پس از تلاقي قره سو و گاماسياب و تشكيل سيمره و تلاقي آن با كشگان، رود كرخه بوجود مي‌آيد و در مسير خود رود‌هاي آب دره جكه، سياه گاو، روفايه، گلال مورت، ژال، قلاسوره‌، گنج آباد، زر آب، كول هزاري، تخت چان، تلخاب و نهرنهال را دريافت مي‌كند و رودخانه‌‌هاي نهر چالي، نهر دردري، نهر خليج، شاوور، كرخه كور و سابله از آن منشق مي‌گردد و نهايتاً وارد هور الهويزه يا هور العظيم شده و از طريق شط العرب به خليج‌فارس مي‌ريزد.a

آبادي‌هاي محل گذرa

كرخه در مسير خور از چم گز، چم گرداب، شاه احمد، سرخه ناري، سرخه خليج‌، سرخه صالح، احمد آباد، مراد آباد، عبا عمود، شوبچن، سيدعلي، چاي صدر، شيخ عبدالله، عبدل خان، خميس، كاظم آباد، كريم خلف، كعب عميره موزان، شيخ طعمه،‌الحائي، عوده، حلاف، چيم، جنادله فاي، بنه يان، كوت سيد نعيم، عزيز آباد، بريچه، سيد احمد، شماريه، دمن، سعديه و شهر بستان گذشته و اراضي آنرا مشروب مي‌سازد.a

طول، عرض، عمقa

طول مسير كرخه از سرچشمه گاماسياب تا هور العظيم بيش از 850 كيلومتر مي‌باشد ولي طول كرخه اصلي حدود 400 كيلومتر تخمين زده مي‌شود.a

عرض رودخانه كرخه در نقاط مختلف متفاوت مي باشد، بطوريكه در كوهستان و دره ه‌اي تنگ و باريك 3 متر و در دشت جلگه و اراضي صاف و همواره از 150 تا 200 متغير مي‌باشد.a

عمق كارون به طور متوسط 4 تا 6 متر است اما در مناطق كوهستاني عمق آن در زمان پر آبي به 40 متر و در مواقع كم آبي به 15 متر مي‌رسد.a

جهت جريان كرخه از منبع تا آبادي الحائي شمال غرب به جنوب شرق، تا آبادي كوت سيد نعيم شمال شرق به جنوب غرب و تا محل مصب جنوب شرق به شمال غرب است.a

وسعتa

حوضة آبريز رودخانة كرخه 50768 كيلومتر مربع مساحت دارد كه حدود 33674 كيلومترمربع آنرا مناطق كوهستاني و 17094 كيلومتر مربع آنرا دشت‌ها و كوهپايه‌ها تشكيل مي‌دهند.a

ساير اطلاعات: a

در قسمت شمالي حوضة آبريز رودخانة كرخه دشت‌هاي آبرفتي با وسعت زيادي قرار دارند كه مهمترين آنها دشت‌هاي ملاير، نهاوند، سنقر، ماهيدشت، كرمانشاه و اسلام آباد مي‌باشند كه عموماً در ارتفاع بالاي 1200 متر واقع شده‌اند.a

در قسمت سفلاي رودخانه نيز دشت‌‌هاي شوش، سوسنگرد و بستان قرار گرفته اند.a

كرخه بعد از رودهاي كارون و دز بيشترين حجم آب را در كشور دارد،‌آبدهي ساليانه آن به طور متوسط 1886 ميليون متر مكعب و دبي ( آبدهي لحظه‌اي) آن 34 و حداكثر 1288 مترمكعب در ثانيه مي باشد.a

شيب متوسط كرخه به طور متوسط كمتر از يك درصد استa

مناظر ديدني مسير كرخه بخصوص در مناطق كوهستاني و ايجاد جذابيت ‌هاي طبيعي ( مثل آبشارها و..) قابل توجه است.a

كرخه داراي آب دائمي فراواني است و بر روي آن چندين سد بزرگ احداث شده است كه سد كرخه در استان خوزستان و در شمال غربي انديمشك بعنوان بزگترين سد خاكي كشور و خاورميانه از آن جمله است.a

منابع : a

افشين، يدالله، رودخانه هاي ايران، جلد اول، وزارت نيرو و شركت مهندسين مشاور جاماسب، 1373.a

مفخم پايان، لطف الله، فرهنگ رودهاي ايران، سازمان جغرافيايي كشور،1353.a

جعفري، عباس، گيتاشناسي ايران، جلد دوم (رودها و رودنامه هاي ايران)، گيتاشناسي، 1376.a

بديعي، ربيع، جغرافياي مفصل ايران، جلد اول، اقبال، 1362.a

a