بزمجه بياباني
بزمجه بیابانیa
a
نام فارسي: بزمجه/ بزمک/ بزدوش/ بزغاله‌مارa
a
نام انگليسي: Desert Monitora
a
نام علمي: Varanus griseusa
a
خانواده: بزمجه‌ها (Varanidae)a
a
جمعيت: نامعلومa
a
پراکنش: در شمال آفریقا، آسیای میانه و جنوب غربی آسیا پراکنده است. در ایران در مناطق مرکزی و شرق کشور و همچنین دشت‌های جنوب غربی کشور و غرب زاگرس پراکنده است.a
a
زيست‌گاه: در دشت‌های بیابانی یا نیمه‌بیابانی با خاک‌های ماسه‌ای یا رسی با سطوح ناهموار، با پوشش گياهي استپي شامل بوته‌ها، درخت‌ها، مناطق تپه ماهوری و دامنه کوه‌ها و نيز اطراف زمين‌هاي كشاورزي و باغها زندگی می‌کند. a
a
اندازه: طول این جانور اغلب به یک متر می‌رسد و تا 1.75 متر هم دیده شده است. نوک پوزه تا انتهای دم آن حداکثر 1.5 متر است.a
a
ريخت‌شناسي: در زيرگونه V.g.griseus دم در تمام طول خود در برش عرضي مدور است؛ در زيرگونه V.g.caspius نيمه پيشين دم در برش عرضي كم و بيش مدور در نيمه خلفي باريك و در برش عرضي از دو طرف فشرده و داراي يك تيغه مشخص در سطح فوقاني است. فلس‌هاي شكمي در 110 تا 125 رديف عرضي از يقه تا كشاله ران. a
ناحيه پشتي با 5 تا 8 (معمولاً 6) نوار عرضي باريك بعلاوه يك يا دو نوار عرضي پشت گردني؛ در زيرگونه V.g.riseus اين نوارها خاكستري و دم تقريبا تا انتها با 19 تا 28 نوار عرضي تيره؛ در زيرگونه V.g.caspius نوارهاي عرضي روي ناحيه پشت قرمز قهوه‌اي و دم با 13 تا 19 نوار عرضي تيره، انتهاي دم (معمولا يك سوم انتهايي) در بالغ‌ها بدون طرح و در نمونه‌هاي جوان در تمام طول دم داراي نوار.a
a
رژيم غذايي: بزمجه‌ها از پستانداران كوچك مانند خرگوش ( با وارد شدن به حفره و كندن زمين)، خزندگان، پرندگان، تخم پرندگان و خزندگان، عقرب‌ها، حشرات بزرگ، وزغ‌ها تغذيه مي‌كنند. گاهي لاشه‌خواري نيز مي‌كنند. a
a
زادآوري: فصل جفت‌گيري پس از خواب زمستاني و در ماه‌هاي فرودين تا خرداد است. بزمجه ماده در فصل بهار 10 تا 25 تخم می‌گذارد. a
a
وضعيت حفاظت: این‌گونه در ایران به دلیل تخریب زیستگاه به حفاظت نیاز دارد.a
a
a
مطالب قابل توجه: a
a
1- بزمجه‌ها در ایران بزرگترین سوسمارها هستند. در حقیقت بزرگترین سوسمار دنیا که به اژدهای کومودو معروف است در این خانواده جای دارد.a
2- زبان این حیوان دوشاخه است که شبیه زبان مارها است.a
3- در جنوب غربی ایران مردم تصور می کنند بزمجه‌ها با چسبیدن به سینه‌ی بزها شیر بزها را می دوشند و باعث خشک شدن شیر آنها و یا تلف شدن بزها می‌شوند.a
4-در ماه‌هاي خرداد تا مرداد ماده‌ها در حفره‌هايي كه به عمق 70 تا 120 سانتيمتر حفر كرده‌اند و يا حفره‌هاي امن ديگر تخم مي‌گذارند (اغلب در نزديكي لانه بزمجه ماده مي‌باشد). روي تخمها را با مواد گياهي و خاكروبه مي‌پوشانند و تا چند هفته تحت مراقبت مادر قرار مي‌گيرند؛ مدت زمان باز شدن تخمها بسته به درجه حرارت محيط، از 130 تا 220 روز متغير است، ولي اغلب در اواخر شهريور تا اواخر آبان تخمها باز مي‌شوند، معمولاً جوان‌ها در همان نقب‌هاي زيرزميني تا بهار غيرفعال بوده و مي‌خوابند.a
5- در مواقع خطر و مقابل دشمن پاها را سيخ كرده و بدن را بالا نگه مي‌دارد، بدن و زير گلو را به طور متناوب باد كرده و فشرده مي‌كند، زبان را دائم بيرون مي‌آورد و صداي فيس فيس توليد كرده و با ضربات قوي و شلاق مانند دم به اطراف سعي در دور كردن دشمن دارند.a
a
مآخذ: a
1- ابراهيمي، مهرگان، فرهنگ‌نامه حيات وحش ايران، نشر طلايي، 1390a
2- رستگار پوياني، نصر‌الله، راهنماي صحرايي خزندگان ايران، جلد اول( سوسماران)، دانشگاه رازي، 1385a
3- محمديان، حسن، خزندگان و دوزيستان ايران، شب‌پره، 1382a
4- http: //www.irandeserts.coma
5- http: //www.khazandegan.coma