اشگول
سنجابک ( اشگول )a
a
نام فارسی: سنجابک/ اشگولa
نام انگلیسی: Fat Dormouse / Edible Dormousea
نام علمی: glis Glisa
خانواده: سنجابکها (Gliridae)a
a
جمعیت: اشگول از فراوان‌ترین و بزرگ‌ترین سنجابکها است. a
پراکنش: در اروپا و آسیای مرکزی و در ایران در استان‌های گیلان، مازندران، گلستان و تهران پراکنده است.a
زیست‌گاه: سنجابک در جنگل‌های خزان کننده و گاهی در باغ‌های میوه زندگی می‌کند.a
اندازه: طول بدن این پستاندار 130 تا 193 میلی‌متر، طول دم آن 110 تا 174 میلی‌متر و وزنش 70 تا 200 گرم ( بزرگ‌ترین سنجابک ایران) است.a
ریخت‌شناسی: شباهت به سنجاب ايراني دارد. اما از سنجاب کوچک‌تر است. دمی بلند و پشمالو، چشم‌هایی درشت و برجسته و گوش‌هایی نسبتاً کوچک و گرد دارد. موهای پشت بدنش به‌رنگ خاکستری و زیر سفید رنگ است.a
رژیم غذایی: سنجابک از میوه و دانه‌های گیاهانی مانند تمشک، سیب، گردو، بلوط، زیتون و گاهی حشره‌ها و تخم پرندگان تغذیه می‌کند.a
زادآوری: سنجابک ماده در اواخر بهار بچه می‌زاید. سنجابکها یک بار در سال زایمان می‌کنند و در هر زایمان، بین 3 تا 7 نوزاد به دنیا می‌آورند. نوزادان هنگام تولد تنها 1 تا 2 گرم وزن دارند. در يك سالگي بالغ مي شوند. طول عمر حدود چهار سال است.a
وضعیت حفاظتی: این‌گونه در ایران جمعیت زیادی دارد و خطری جدی آن را تهدید نمی‌کند.a
a
مطالب قابل توجه: a
1- سنجابکها خواب زمستاني طولاني دارند كه از اواسط پاييز تا اوايل بهار است. آنها برای این که در این مدت انرژی کافی داشته باشند، مقدار زیادی غذا می‌خورند و گاهي وزن بدنشان به دو برابر مي‌رسد و به دنبال مکانی می‌گردند که امن باشد و تغییرات دمایی زیادی نداشته باشد. به همين دليل در زير زمين لانه حفر مي‌كنند.a
2- سنجابک معمولاً 2 لانه دارند. یکی از لانه‌ها را بالای درخت می‌سازند که معمولاً در شکاف درختان یا آشیانه‌ی متروک پرندگان است و برای زایمان و نگهداری از بچه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. لانه‌ی دوم در پایین درخت است. گاهي اوقات سوراخ هايي به عمق 40 تا 100 سانتي‌متر در زمين حفر مي‌كنند و در آن به خواب زمستاني مي روند. آنها هنگام خواب زمستانی، کاملاً بی‌حس هستند و در همين فصل فرصت مناسبی برای گوشت‌خوارانی مانند سمور و راسو است كه تعداد زيادي ازآن‌ها را به‌راحتی شکار کنند.a
در بعضي كشورها و روم قديم براي شكار اين حيوان لانه‌اي پاي درخت حفر كرده و زماني كه اشكول در داخل آن به خواب زمستاني مي‌رفته، آن را اسير مي‌كردند. a
3- در فصل زادآوری، سنجابک‌های نر و ماده با تولید بو و ایجاد صداهای خاصی، جفت خود را انتخاب می‌کنند. سنجابک‌های نر بر سر به دست آوردن ماده‌ها با هم جنگ می‌کنند و بعد از جفت‌گیری، برای یافتن ماده‌های دیگر، ماده‌ی قبلی را ترک می‌کنند. سنجابک‌های ماده پس از جفت‌گیری بیش‌تر وقت خود را صرف ساختن لانه می‌کنند. آنها کف لانه را با مو و پر می‌پوشانند تا برای تولد نوزادان، رختخواب گرم و نرمی آماده شود.a
4- سنجابکها برای بالا رفتن از درخت، سازگاری‌های ویژه‌ای پیدا کرده‌اند. دست ها 4 و در پاها 5 انگشت دارند که به ناخن‌های تیز و نیم دایره‌ای ختم می‌شوند. این ناخن‌ها و کف پای آنها، که حالت چسبنده دارد و مهارت سنجابکها را در بالا رفتن از درختان زیاد می‌کند. آنها می‌توانند پاهای خود را به سمت عقب بر گردانند و به‌راحتی از یک شاخه به صورت سرو ته آویزان شوند و از میوه‌ها تغذیه کنند.a
5- اُشكول‌ها مانند سنجاب‌ها، به دفن کردن دانه‌ی گیاهان در مواقع فراواني ميوه عادت دارند ولي معمولاً محل آنها را فراموش كرده و از این‌راه، به گسترش و ازدیاد گیاهان کمک می‌کنند.a
a
منابع : a
1- ابراهيمي، مهرگان، فرهنگ‌نامه حيات وحش ايران، نشر طلايي، 1390a
2- ضيايي، هوشنگ، راهنماي صحرايي پستانداران ايران، سازمان حفاظت محيط زيست، 1375 a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a