پازن
پازنa
a
a
نام فارسی: کل(نر) و بز (ماده) /پازن/ بز کوهیa
a
نام انگلیسی: wild Goata
a
نام علمی: Capra aegagrusa
a
خانواده: گاو سانان(Bovidae) a
a
جمعیت: نامعلومa
a
پراکنش: در پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، ترکیه، یونان و قفقاز دیده می‌شود. در ایران در تمام نقاط به جز مناطق کویری مرکزی پراکنده است.a
زیست گاه: پازن‌ها در مناطق کوهستانی و صخره‌ای ( تا ارتفاعات 4 هزار متری ) زندگی می‌کنند.a
اندازه: طول بدن پازن 120 تا 160 سانتی‌متر، طول دمش 12 تا 15 سانتی‌متر، ارتفاع بدنش 65 تا 95 سانتی‌متر، وزن نرها 70 تا 120 گیلوگرم و وزن ماده‌ها 50 تا 55 کیلوگرم است.a
ریخت‌شناسی: جثه‌ای تنومند، دمی سیاه و پاهایی کوتاه دارد. نرها، شاخ‌های گره‌دار و بلندی دارند که طول آن‌ها به 150 سانتی‌متر می‌رسد. اما شاخ ماده‌ها بسیار کوتاه‌تر است نرها دارای ریش بلند و سیاه رنگ و نوار تیره‌ای روی پشت و شانه هستند که در ناحیه‌ی سینه پهن می‌شود و به صورت طوق درمی آید. رنگ بدن با بالا رفتن سن تغییر می‌کند. جوان‌ها بدنی مایل به خاکستری دارند و بالغ‌ها در زمستان کرم رنگ هستند.a
رژیم غذایی: پازن‌ها از علوفه و بوته‌ها تغذیه می‌کنند.a
زادآوری: جفت‌گیری کل و بز در پاییز صورت می‌گیرد و نوزادان 160 روز بعد به دنیا می‌آیند.a
وضعیت حفاظتی: جمعیت این گونه در اکثر نقاط کشور رو به کاهش است.a
a
a
مطالب قابل توجه: a
a
1- مهارت پازن‌ها در بالا رفتن از صخره‌های صعب العبور بسیار شگفت‌انگیز است. به همین سبب، به آن ها سلطان صخره‌ها نام داده‌اند. پاهای کوتاه، سنگین بودن قسمت جلویی بدن و ساختمان خاص سم‌ها باعث می‌شود پازن در هنگام بالا رفتن و پریدن روی صخره‌ها، به خوبی تعادل خود را حفظ كند و به راحتی چهار دست و پا روی یک نقطه به اندازه‌ی سم خود بایستد و نیفتد!a
2- بز نماد طبیعت مذکر، وفور نیروی حیاتی و انرژی آفریننده و چالاکی است. بز ماده نمایان‌گر نیروی تولید مثل، باروری و فراوانی است. بز 9 هزار سال پیش از میلاد، در غرب ایران اهلی شد و در زندگی ایرانیان، نقش مهمی بازی کرد. از اینرو ، بز را نماد فراوانی نیروی زندگی، باروری، آفرینندگی، چالاکی و سرشت مردانه می‌دانستند . در کهن‌ترین سفال‌های نقش‌دار به دست آمده از ایران باستان، نقش بز دیده می‌شود شناخته‌شده‌ترین نقش بز، نقش‌هایی بر جام شهر سوخته است که کهن‌ترین پویانمایی جهان نیز به شمار می‌آید.a
3- نام دیگر کل و بز «پازن» است. هنگام پریدن و بالا رفتن پازن از صخره‌ها، با برخورد پاهایش به هم و به صخره ها،صدا ایجاد می‌شود. به همین سبب، به آن‌ها پازن می‌گویند. کل ها و بزها از اجداد بزهای اهلی هستند و می‌توانند با آن‌ها جفت گیری‌کنند. اما تفاوت‌های مشخصی مانند شاخ‌های بلند و شمشیر مانند، آن‌ها را از بزهای اهلی جدا می‌کند.a
4- سن پازن های نر را می‌توان از روی شاخ آن‌ها تشخیص داد. هر سالی که از سن پازن‌ها بگذرد، بر طول شاخ و قطر آن افزوده می‌شود و بر اثر این رشد، روی شاخ‌ها بر جستگی‌های مشخصی باقی می‌ماند که به آن‌ها «گره» می‌گویند. با شمردن این گره‌ها، می‌توان سن پازن‌ها را حدس زد.a
5- وابستگی پازن‌ها به صخره‌ها و مشخص بودن محل زیست محدود آن‌ها، باعث شده است شکارچیان به‌راحتی آن‌ها را پیدا و شکار کنند. هر چه پازن‌ها در مناطق صخره‌ای قادر به فرار و حرکت سریع هستند، در مناطق صاف، بی‌دفاع می‌شوند. برخی شکارچیان از این خصوصیت استفاده می‌کنند و با رم دادن آن‌ها به دشت، به شکار این جانوران می‌پردازند. یکی دیگر از خصوصیات پازن‌ها، که باعث از بین رفتن آن‌ها می‌شود، این است که هنگام فرار گاهی می‌ایستند و به پشت سر خود نگاه می‌کنند. این کار به شکارچیان فرصت خوبی می‌دهد تا آن‌ها را شکار کنند.a
a
منابع : a
1- ابراهيمي، مهرگان، فرهنگ‌نامه حيات وحش ايران، نشر طلايي، 1390a
2- ضيايي، هوشنگ، راهنماي صحرايي پستانداران ايران، سازمان حفاظت محيط زيست، 1375 a