گوزن زرد
گوزن زرد ایرانیa
a
نام فارسی: گوزن زرد ایرانیa
نام انگلیسی: Persian Fallow Deera
نام علمی : Dama mesopotamicaa
خانواده: گوزن‌ها (Cervidae)a
a
جمعیت: كمتر از 500 رأس. a
پراکنش: در گذشته، در شمال آفریقا تا میان‌رودان (عراق و ایران ) پراکنده بود؛ ولی در حال حاضر فقط در ایران، به‌طور طبیعی در دز و کرخه زندگی می‌کند.a
زیست‌گاه: گوزن زرد در جنگل‌های نواحی گرم خوزستان و جنگل‌های بلوط زاگرس زندگی می‌کند.a
اندازه: طول بدن گوزن زرد 150 تا 200 سانتی‌متر، طول دمش 16 تا 20 سانتی‌متر، ارتفاع بدنش 85 تا 110 سانتی‌متر و وزن آن 60 تا 130 کیلوگرم است.a
ریخت‌شناسی: گوزن زرد جثه‌ای متوسط، سری حجیم و بزرگ، گوش‌هایی بلند و نوک گرد، دست و پایی بلند، سم‌هایی تیره‌رنگ و باریک و بلند دارد. نرها شاخ‌های بلند و نسبتاً پهنی دارند. زیر بدن و دم این جانور سفید، سطح بدنش قهوه‌ای و پشت و پهلوهایش دارای لکه‌های سفید رنگ است. اما به‌طور کلی، رنگ بدن در فصل‌های سال تغییر می‌کند. در زمستان، به‌دلیل بلند شدن موهای بدن، به‌رنگ قهوه‌ای تیره مخلوط با خاکستری دیده می‌شوند.a
رژیم غذایی: گوزن‌های زرد از علوفه، جوانه، سرشاخه و انواع میوه‌های جنگلی تغذیه می‌کنند.a
زاد‌آوری: شروع جفت‌گیری گوزن‌های زرد اواسط شهریورماه و تولد نوزادان در بهار است. مدت آبستني حدود هشت ماه است. يک و بندرت دو بچه مي‌زايد. بچه‌ها بعد از تولد قادر به دویدن و راه رفتن هستند. ولی گوزن مادر در چند روز اول آنها در بین علف‌های بلند مخفی می‌نماید، که نوزادان به دلیل نداشتن تحرک و بو و استتار قوی از دید دشمنان مخفی می‌مانند. نوزادان در سن 1.5 سالگی به بلوغ کامل می رسند و به‌طور متوسط 16 سال عمر می نمایند.a
وضعیت حفاظتی: جمعیت این‌گونه در ایران در خطر انقراض قرار دارد. از جمله عوامل کاهش جمعیت این‌گونه می‌توان به شکار بی‌رویه و تخریب زیستگاه‌های طبیعی آن اشاره نمود.a
a
مطالب قابل توجه: a
1- در سال 1335، چند محقق ایرانی در نزدیکی رودخانه‌های دز و کرخه در استان خوزستان تعدادی از این گوزن‌ها را پیدا کردند.6 رأس از آنها را به منطقه‌ای به نام دشت ناز در شهر ساری منتقل و در آن‌جا تکثیر کردند. هم‌اکنون در نتیجه‌ی مراقبت‌های بسیار محققان، تعداد آنها زیاد شده‌است و به مناطقی مانند جزیره‌ی اشک در دریاچه‌ی ارومیه، میان‌کتل در استان فارس، باغ شادی در استان یزد، ایلام، کردستان، لوندویل در گیلان، منطقه‌ی حفاظت شده‌ی دنا در کهگیلویه و بویر احمد و نزدیک رودخانه‌ی دز و کرخه انتقال داده شده‌اند.a
2- گوزن زرد ايراني داراي جثه‌اي كوچك‌تر از مرال است. نرها داراي شاخ‌هاي نسبتاً پهن ولي كوتاه‌تر از شاخ‌هاي گوزن معمولي (مرال)اند. مانند گوزن معمولي شاخ‌ها در اواخر زمستان مي‌افتد و در بهار دوباره رشد مي‌كند و در تابستان شاخ‌ها كامل مي‌شوند.a
3- اين حيوان در اسارت قابل تكثير بوده و حتي مانند حيوانات اهلي پرواربندي و توليد گوشت از آن ممكن است.a
4- گوزن زرد ايراني عموماً شبگرد است و صبح زود و اوايل غروب فعاليت بيشتري دارد. به صورت اجتماعي زندگي مي‌كند و معمولاً ماده‌ها، بچه‌ها و نرهاي نابالغ در گروه‌هاي جدا از دسته نرهاي مسن مشاهده مي‌شود .a
5- گوزن‌های نر زرد در فصل جفت‌گیری که معمولاً در اواسط شهریورماه است، جنگ و دعوای سختی بر سر انتخاب همسر به‌راه می‌اندازند. در این فصل، گوزن زرد در اوج قدرت و زیبایی است، تا حدودی حالت‌های عصبی نشان می‌دهد و گردنش اندکی متورم می‌شود. بعد از جفت‌گیری، نیرو و قدرت گوزن نر نسبتاً تحلیل می‌ر‌ود و آسیب پذیری، آن بیش‌تر می‌گردد.a
6- حس بينايي گوزن زرد قوي‌تر از مرال است و به خوبي شنا مي‌كند. گوزن زرد در محيط‌هاي طبيعي بسيار محتاط است و به محض احساس خطر با خيزهاي بلند فرار مي‌كند.a
a
منابع : a
1- ابراهيمي، مهرگان، فرهنگ‌نامه حيات وحش ايران، نشر طلايي، 1390a
2- ضيايي، هوشنگ، راهنماي صحرايي پستانداران ايران، سازمان حفاظت محيط زيست، 1375 a
3- //www.mehrnews.com>، تاريخ خبر: 29/03/1390a
4 //www.mehrnews.com>، تاريخ خبر: 08/08/1390a
5- http: //isdle.ir/news ، تاريخ خبر: 26/05/1389 a
6- //www.doe.ir>، تاريخ خبر: 27/04/1391 a
7- //daneshnameh.roshd>a
a
a
a