گرگ
a
گرگ خاکستریa
a
نام فارسی: گرگ خاکستریa
نام انگللیسی: Gray wolfa
نام علمی: Canis lupusa
خانواده: سگ‌سانان (Canidae)a
جمعیت: نامعلومa
پراکنش: در سه قاره‌ی بزرگ اروپا، آمریکا و آسیا پراکنده است. در ایران هم در اکثر مناطق کشور دیده می‌شود.a
زیست‌گاه: گرگ خاکستری در همه‌ی زیست‌گاه‌های جنگلی، تپه ماهوری، کوهستانی، بیابانی، دشت‌ها و مرتع‌ها زندگی می‌کند.a
اندازه: طول بدن گرگ خاکستری 120 تا 160 سانتی‌متر، طول دمش 40 تا 50 سانتی‌متر، ارتفاع بدنش 66 تا 100 سانتی‌متر و وزنش 25 تا 70 کیلوگرم است.a
ریخت‌شناسی: گرگ علارغم شباهت به سگ سری پهن‌تر، گردنی کلفت‌تر، چشمانی مورب‌تر دارد. دم قدری افتاده و صاف است و گوش‌هایش بر خلاف سگ‌سانان، نوک تیز نیست. رنگ بدنش از خاکستری تا زرد است. توله گرگ‌ها بیشتر سیاه‌رنگ‌اند و با بالا رفتن سن، رنگ پوست آن‌ها کم‌رنگ‌تر می‌شود.a
رژیم غذایی: گرگ خاکستری از علف‌خواران بزرگی مانند کل و بز، قوچ و میش، آهو، مرال، شوکا، مهره داران کوچک و پرندگان تغذیه می‌کند. در ايران، در هنگام كمبود طعمه، گرگ‌ها گياه‌خوار مي‌شوند.a
زاد‌آوری: گرگ ماده در فصل زمستان و اوایل بهار، بچه می‌زاید. پس از دو ماه 2 تا 10 بچه می‌زایند. عمر گرگ در طبيعت 12 سال و در اسارت 16 سال است.a
وضعیت حفاظتی: جمعیت این گونه در اکثر نقاط کشور به شدت کاهش یافته و در برخی مناطق به‌طور کلی از بین رفته است.a
a
مطالب قابل توجه: a
1- گرگ‌ها به صورت گروهی زندگی می‌کنند و جزو خانواده دوست‌ترین حیوانات هستند. درهر گروه به طور معمول از 7 تا 10 قلاده زندگي مي‌كند. با فراواني طعمه در محل به تعداد20 تا 35 قلاده نيز مي رسد. گرگ‌های پیری که دیگر قادر به همراهی گروه نیستند، از آن جدا می‌شوند و به تنهایی زندگی می کنند.a
2- رهبری گله گرگ را گرگ آلفا به‌عهده دارد. این گرگ قویترین و با تجربه‌ترین نر گروه است. البته ماده‌ها نیز می‌توانند در این مقام قرار بگیرند. گرگ‌ها به صورت ستونی به دنبال هم حرکت می‌کنند. و گرگ آلفا در حالی که گوش‌ها و دمش را به نشانه رهبر گروه بودن بالا می‌گیرد، جلوتر از همه حرکت می کند. وظیفه گرگ آلفا تصمیم‌گیری در مورد سمت و سوی مهاجرت، وقت استراحت یا ادامه‌ی مهاجرت و زمان حمله برای شکار و ... است. گرگ آلفا بهترین قسمت شکار را می‌خورد!a
3- گرگ به عنوان يك درنده موفق در رأس هرم غذايي، در بين جانداران خشكي‌زي‌قرار گرفته است. همتاي او در درياهاي عالم كوسه‌ها هستند. گرگ خاکستری با داشتن پاهایی بلند محکم و در عین حال قابل انعطاف، بیش‌ترین سازش را برای شکار سریع از طریق تعقیب و گریز طعمه دارد. آن‌ها می‌توانند تا بیش از 5 کیلومتر، شکار خود را تعقیب کنند.a
طعمه معمولاً بزرگ و سنگين، پير، مريض و يا خيلي جوان و كند است. پس از انتخاب طعمه، گله به حركت درمي‌آيد. گرگ‌ها به صورت درهم و به ظاهر بدون برنامه به حركت درمي‌آيند. هدف پراكنده و هراسان كردن گله طعمه است. چه بسا يك گوزن از كنار آنان مي‌گذرد و توجهي به او ندارند چون هدف مشخص است. استراتژي نهايي منزوي و تنها كردن هدف است و حركت‌هايي كه گله انجام مي‌دهد همگي در راستاي همين هدف است به محض جدا شدن طعمه از گله، افراد قبيله گرگ‌ها همگي گرداگرد طعمه جمع مي‌شوند و با به دندان گرفتن نقاط حساس مانند بيضه، پستان‌ها، پوست زير شكم، پوزه و لب طعمه(مثلا گوزن) او را به زير مي‌آورند.a
گرگ‌ها پس از باز کردن بدن شكار، ابتدا قلب، شش، کبد، کلیه، روده‌ها و طحال را می‌خورند و سپس به خوردن ماهیچه‌های ران می‌پردازند و استخوان‌های بزرگ (دنده ها و استخوان های ران) و تکه‌های پوست را بر جای می‌گذارند. سپس در مکانی در نزدیکی طعمه ساکن می‌شوند و تا چند روز، از طریق لاشه خواری و تغذیه از استخوان و پوست لاشه، به زندگی ادامه می‌دهند.a
4- گرگ‌ها با استفاده از حرکات دست و صورت با هم حرف می‌زنند. وضعیت‌های متفاوت گوش‌ها، دم و لب‌ها، معانی گونانی دارند. اگر گرگ آلفا سر یا پنجه‌اش را روی شانه‌ی گرگ‌های زیر دست بگذارد یا پوزه‌ی آن‌ها را چنگ بزند، نشان می‌دهد که آن گرگ زیاده‌روی کرده است و با این کارش می‌خواهد به آن یادآوری کند که حواسش باشد که رئیس کیست! پایین آوردن سر هم نشانه اطاعت و فرمان‌بری و به یک طرف نگه داشتن تنه به معنی تسلط داشتن است.a
5- گرگ‌ها از زندگي اجتماعي فوق‌العاده پيچيده برخوردارند از نظر هوش، فراست، نظم گروهي و انضباط بين افراد داخل گروه خانوادگي، گرگ‌ها تقريباً در جهان درندگان، به جز خانواده سگ‌ها، بي‌همتا مي‌باشند. در هر گروه، تنها گرگ‌های نر و ماده‌ی بچه دار رئیس می‌شوند و بقیه‌ی اعضای گروه در نگهداری از توله‌ها و شکار دسته جمعی کمک می‌کنند.هنگامی که اعضای گروه به شکار می‌روند، یک گرگ در لانه می‌ماند تا از توله ها مراقبت کند. گرگ‌ها بعد از آن که از شکار برگشتند، شکار جویده شده را قی می‌کنند تا توله‌ها بتوانند از آن بخورند. a
كليه افراد گروه، از رهبر گروه اطاعت مي‌كنند. به كرات و به هر مناسبتي افراد گروه مراتب اطاعت خود را نسبت به «رهبر» آشكار مي‌كنند. اين عمل با ژست‌هاي بخصوص مانند ماليدن چانه به خاك، قراردادن سر بين دو دست روي زمين، روي زمين غلت‌خوردن و بيرون دادن اصوات بخصوص صورت مي‌گيرد.a
6- حس بینایی گرگ‌ها زیاد قوی نیست. ولی حواس شنوایی و بویایی آن‌ها بسیار کار آمد قابل اتکاست. گرگ‌ها برای ارتباط با همسایگان خود زوزه می‌کشند. زوزه کشیدن برای قویتر کردن پیوند اجتماعی در میان گله، اعلام شروع و خاتمه‌ی حمله، اخطار دادن، جمع کردن اعضای گله و با خبر كردن و كمك خواستن در شكار مورد استفاده قرار می‌گیرد. گرگ‌ها می توانند زوزه‌ی گرگ‌های دیگر را از فاصله‌ی بیش از 40 کیلومتری بشنوند. آن‌ها می توانند بوی حیوانات دیگر را حتی از فاصله 2.5 کیلومتری تشخیص دهند. صداي زوزه گرگ‌ها به مراتب قويتر از سگ‌ها است.a
7- تا مدت‌ها پيش گرگ‌ها را اجداد سگ‌هاي اهلي مي‌دانستند ولي در حال حاضر برخي از محققين به اين نتيجه رسيده‌اند كه سگ‌ها از گونه‌اي جداگانه به نام Canis familiaris هستند. موهاي قسمت انتهايي دم نيز تيره رنگند. مغز گرگ‌ها در مقايسه با سگ حدود 30% بزرگتر است. پوزه‌شان بلندتر و قدرتمندتر است و حس بويايي قوي‌تري دارند. در ايران‌رنگ گرگ‌ها معمولاً خاكستري با سايه‌اي سياه رنگ است ولي گرگ‌هايي به رنگ زرد يا قرمز در بعضي از مناطق و حتي در يك دسته گرگ مشاهده شده است. توله گرگ‌ها نيز اغلب سياه رنگند ولي با بالا رفتن سن رنگ آن‌ها تغيير مي‌كند. a
8- گرگ‌ها موجوداتی خستگی ناپذیرند و روزانه برای یافتن غذا می‌توانند 100 کیلومتر راه بروند. آن‌ها در مسافت‌های کوتاه با سرعت 64 کیلومتر بر ساعت می‌دوند. این پستانداران بیشتر از طعمه‌های بزرگی نظیر گوزن، قوچ، میش، کل و بز تغذیه می‌کنند؛ ولی در صورت کم بودن جمعیت این طعمه‌ها در محل زندگی خود، تقریباً از هر حیوانی که در دسترس باشد، تغذیه می‌کنند. گرگ‌ها معمولاً بین 2.5 تا 6.3 کیلوگرم گوشت می‌خورند و پس از خوردن این حجم از غذا، می‌توانند 2 تا 3 روز بدون شکار به زندگی طبیعی ادامه دهند. ولی اگر مدتی طولانی غذایی نداشته باشند، به محض پیدا کردن منبع غذایی جدید می‌توانند تا 10 کیلوگرم گوشت بخورند.a
9- حس شامه تا حدود 10 تا 70 برابر انسان، طاقت در مقابل سرما و گرما(40- تا50+ درجه سانتيگراد)، توانايي توليد مثل (در هر بار 10 توله مي‌زايد) و قدرت جفت‌گيري با شغال و سگ و در نتيجه توانايي توليد بچه‌هاي فراوان دورگه و بالاخره توانايي كنترل جمعيت جوندگان مانند موش‌هاي صحرايي، خرگوش‌ها، توله‌هاي شغال و روباه و...، گرگ را جانوري قابل احترام در بين دوستداران حيات وحش قلمداد نموده است.a
10- گرگ‌ها معمولاً زیر ریشه و تَنهِ درختان افتاده و یا حفره‌هایی که بوسیله جانوران دیگر ساخته شده به‌سر می‌برند، احیاناً در سوراخ کوه‌ها نیز آشیانه می‌گیرند.a
a
a
منابع : a
1- ابراهيمي، مهرگان، فرهنگ‌نامه حيات وحش ايران، نشر طلايي، 1390a
2- ضيايي، هوشنگ، راهنماي صحرايي پستانداران ايران، سازمان حفاظت محيط زيست، 1375 a
3- //www.persiadesert.com>a
4- http: //www.irandeserts.coma
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a