گربه‌سانان
خانواده گربه‌سانانFELIDAE-a
a
از خانواده گربه‌سانان تاكنون 10 گونه در ايران شناسايي شده است (2 گونه آن منقرض گرديده‌اند.)گربه‌سانان شباهت زيادي به گربه اهلي دارند. جثه آنها كوچك (گربه شني) يا بزرگ (ببر) است. افراد اين خانواده سري كوچك، پوزه كوتاه، گوش‌هاي نسبتاً كوچك و چشم‌هاي درشتي دارند. گربه‌سانان در ميان گوشت‌خواران كمترين تعداد دندان را دارند (28 تا 30 عدد) وضعيت دندان‌هاي گربه‌سانان به نحوي است كه آنها را قادر مي‌سازد طعمه را گرفته و متوقف كنند. سطح زبان گربه‌سانان از پرزهاي شاخي پوشيده شده است. دست و پايي كوتاه دارند (به استثناي يوز كه از نظر شكل بدن، حالت پنجه‌ها و بعضي از عادات شبيه سگ‌سانان است).a
a
دست‌ها پنج انگشت (اولين انگشت در بالا قرار دارد) و پاها چهار انگشت دارندكه به ناخن‌هاي بلند و تيزي ختم مي‌شوند. اين ناخن‌ها كه مهم‌ترين اسلحه گربه‌سانان است، قابل جمع شدن هستندو براي جلوگيري از كند شدن، درون غلافي قرار مي‌گيرند. بنابراين در ردپاي گربه‌سانان آثار ناخن‌ها مشاهده نمي‌شود (به استثناي يوز). پينه‌هاي نرم كف دست و پا كه اطراف آنها را مو احاطه كرده است، قادرشان مي‌ُازد تا با كمترين صدا به طعمه خود نزديك شوند. سبيل‌ها و ساير موهاي بلند صورت به عصب ارتباط دارند و براي لمس كردن اجسام و مسيريابي در شب نقش عمده‌اي به عهده دارند. سبيل‌ها قابليت حركت دارند، مي‌توانند مانند چتر از هم باز شوند، در جلوي صورت قرار بگيرند يا به صورت بچسبند. در گربه‌ساناني كه در مناطقي با پوشش متراكم زندگي مي‌كنند سبيل‌ها رشد و توسعه زيادي يافته‌اند.a
در بين خانواده گربه‌سانان فقط اعضاء جنس پانتر (Panthera) مانند: شير، ببر، پلنگ و جگوار توانايي غريدن دارند a
اكثر گربه‌سانان شبگرد هستند. مردمك چشم كه در بسياري از گربه‌سانان كوچك، روزها به شكل خط عمودي است در تاريكي به صورت كاملاً گرد در مي‌ايد و سطح وسيعي از چشم را پر مي كند وجود اين مكانيزم و لايه پشت شبكيه باعث مي‌شود كه سلول‌هاي شبكيه ضعيف‌ترين نور را جذب كنند و قدرت بينايي اين حيوانات را در شب افزايش دهند. بازتاب نور چراغ در چشمان گربه‌سانان در شب رنگ مشخصي بين زرد و سبز است. كه از فواصل دور مشاهده مي‌گردد. قدرت بينايي گربه‌سانان در شب حدود شش برابر انسان است. حس شنوايي گربه‌سانان نيز مانند بينايي آنها بسيار قوي است ولي حس بويايي متوسط است. به همين دليل برخلاف سگ‌سانان كمتر توسط بو طعمه خود را تعقب مي‌كنند. شكار معمولاً از طريق ماهرخ رفتن (دزدانه به طعمه نزديك شدن) يا كمين كردن در مسير جانوران، همراه با دويدن و پرش ناگهاني صورت مي‌گيرد، موقعي كه به گله‌اي از جانوران كه قدرت فرار ندارند برخورد مي‌كنند، تعداد زيادي از آنها را مي‌كشند. گربه‌سانان پس از رسيدن به طعمه بلافاصله گلوي او را با دندان گرفته آن قدر فشار مي‌دهند تا حيوان خفه شود.a
گربه‌سانان به صورت انفرادي زندگي مي‌كنند (به استثناي شير). قلمرو خود را به وسيله ادرار، مدفوع و خراشيدن درختان مشخص مي‌كنند. در فصل جفت‌گيري، نر و ماده در كنار هم ديده مي‌شوند. اكثر گونه‌هاي گربه‌سانان به خصوص گربه‌سانان بزرگ قادر به جفت‌گيري با هم و توليدمثل هستند. در بعضي از باغ‌وحش‌ها، ببر نر با شير ماده، شير نر با ببر ماده و پلنگ نر با شير ماده، گربه جنگلي با گربه اهلي جفت‌گيري و توليدمثل كرده‌اند. ولي بچه‌هاي آنها معمولاً نازا هستند.a
به علت كم شدن طعمه، شكار بي‌رويه، استفاده از طعمه مسموم و تخريب زيستگاه، نسل اكثر گربه‌سانان ايران در معرض تهديد و يا خطر انقراض قرار گرفته است.a
گربه‌سانان در كنترل جمعيت جوندگان، خرگوش ها، علف‌خواران و از بين بردن حيوانات پير و مريض نقش عمده‌اي بر عهده دارند. در مناطقي كه تعداد گربه‌سانان كاهش يافته است، جمعيت جانوران مضر، به خصوص خرگوس، پايكا و جوندگاني از قبيل موش، وُل و حتي تشي و گراز افزايش يافته است. a
a