راسته خارپشتها
راستهي خارپشتهاERINACEOMORPHA-a
از راسته خارپشتها تاکنون چهار گونه در ایران شناسایی شده است. تا چندي پيش راستهي خارپشتها يك خانواده از راسته حشرهخواران به حساب ميآمدند. ولی به تازگی برخی از محققان در بررسیهای خود به این نتیجه رسیدهاند که خارپشتها و حشرهخواران از نظر تکاملی، ریختشناسی و ژنتیکی تفاوتهای زیادی با هم دارند.a
خارپشتها بدنی نسبتاً گرد دارند که سطح پشتی آنها پوشیده از خارهای انبوه، بلند و تیز است، ولی در زیر بدن موهای نرمی دارند. این حیوانات در پهلوها ماهیچههائی دارند که به آنها امکان میدهد تا در هنگام خطر و یا خواب زمستانی به شکل گلولهای از خار درآیند و بدین وسیله صورت، شکم یا پاهای خود را که آسیبپذیرند میپوشانند. در موقع افتادن از بلندی نیز خارها مانند یک بالش ضربه را میگیرد. خارپشتها جانوران مقاومی هستند، برخی از آنها مانند خارپشت گوش بلند قادر است به مدت 10 هفته بدون آب و غذا زندگی کند. a
خارپشتها در دستها و پاها پنج انگشت دارند، شبگردند و در مناطق سردسیر تمام فصل زمستان را در خواب زمستانی میگذرانند. غذای اصلی خارپشتها را حشرات و سایر بیمهرگان یا مهرهداران کوچک و مواد گیاهی تشکیل میدهد. دندانهای تیز و مخروطی شکل آنها برای حشرات بسیار مناسب است. a
خارپشتها پستاندارانی بسیار مفیدند و در کنترل آفات، به ویژه حشرات و لارو آنها نقش عمدهای دارند. حس بويايي خارپشتها قوي است. با مقاومت در باربر سم قادرند از جانوران سمي، كه براي ساير پستانداران خطرناكند تغذيه كنند. آنها با کندن زمین، بچه موشها و دیگر جوندگان مضر را در لانههایشان شکار میکنند. در اسارت بسیار مطیعاند. بعضی از روستایان برای از بین بردن مار و عقرب، این حیوانات را در منازل خود نگهداری میکنند. تقریباً اکثر خارپشتهای بالغ بین خارهای خودشان کنههای زیادی دارند، در اسارت گاهی نوزادان ناتوان خود را کشته و میخورند. a
دشمن طبیعی خارپشتها، جغد، سایر پرندگان شکاری و گاهی رودک، سمور و روباه هستند. همه ساله تعداد زیادی خارپشت در اثر تصادف با اتومبیل از بین میروند. به عللی از قبیل شبگرد بودن، استفاده از انواع غذاهای گیاهی و حیوانی، مقاومت در مقابل سموم و داشتن خواب زمستانی، در حال حاضر خطری جدی نسل آنها را تهدید نمیکند.a
نامهاي محلي خارپشت عبارتند از: (اراکی: گربه تکنه)، (بلوچی: جَج: دجوک)، (ترکی: کیرپی)، (ترکمنی: قوین کرفی)، (خراسانی: خارجی جی)، (کردی: شوژی، ژوشک، ژوژو)، (کرمانی: جوجه تیغی)، (لری: گُوابِه)، (مازندرانی: آرمجی، تیغ پشت، سارتشی).a