حوزه آب خيز خليج فارس ودرياي عمان

a

حوضة آبريز خليج‌فارس و درياي عمانa

كليات: a

حوضة آبريز خليج‌فارس و درياي عمان وسيعترين حوضة آبريز كشور است كه آب‌هاي منطقه‌اي وسيع از غرب و جنوب ايران در آن جريان مي‌يابند.a

موقعيت: a

حوضة آبريز خليج‌فارس و درياي عمان از نظر موقعيت جغرافيايي بين 25 درجه و 10 دقيقه تا 36 درجه و 45 دقيقه عرض شمالي و 46 درجه تا 62 درجه و 50 دقيقه طول شرقي قرار گرفته است.a

اين حوضه قسمت‌هاي وسيعي از غرب، ‌جنوب غربي و جنوب كشور را شامل مي‌شود.a

وسعت: a

مساحت كل حوضة آبريز خليج‌فارس و درياي عمان 377668 كيلومتر مربع است و در برخي منابع بيش از 395800 كيلومتر مربع ذكر شده است.a

بخش اعظم حوضة آبريز خليج‌فارس و درياي عمان يعني حدود 280250 كيلومتر مربع در مناطق كوهستاني و بيش از 115560 كيلومتر مربع آن را كوهپايه، دشت‌ها و جلگه‌‌هاي ساحلي تشكيل مي‌دهد.a

از لحاظ سرزميني اين حوضه نواحي غرب و جنوب غربي رشته كوه‌هاي زاگرس و همچنين ارتفاعات واقع در جنوب استان فارس و كوه‌هاي بشاگرد و جنوب بلوچستان را شامل مي‌گردد كه استان‌هاي آذربايجان غربي، كردستان، همدان، كرمانشاه، لرستان، ايلام، خوزستان، چهارمحال و بختياري، كهكيلويه و بويراحمد، بوشهر، فارس، هرمزگان و سيستان و بلوچستان و قسمت هاي كوچكي از كرمان را در بر مي‌گيرد.a

منابع آبخيزa

رودخانه‌هاي واقع در اين حوضه يا به طور مستقل به كشور عراق وارد شده و از طريق آن كشور به خليج‌فارس مي‌ريزند و يا به طور مستقيم در هر دو صورت منابع تأمين آب و محل سرچشمه‌هاي رودخانه‌هاي حوضه كوه‌ها و ارتفاعات واقع در كشور ايران مي‌باشند. ارتفاعات زاگرس منبع آبخيز مهم اين حوضه آبريز است.a

رودخانه‌هاي حوضهa

از نظر رژيم بارندگي و جريان آب رودخانه‌هاي اين حوضه 3 دسته‌اند: a

1. رودخانه‌هاي دامنه هاي غربي و جنوب غربي زاگرس: اين ناحيه با توجه به شرايط طبيعي و توپوگرافي جزء مناطق پر باران كشور است. ارتفاعات اين قسمت بعلت ريزش برف در پاييز و زمستان در بهار و تابستان نيز داراي جريانات رودخانه‌اي هستند. از مهمترين رودخانه‌هاي اين ناحيه مي‌توان به كرخه، سيروان، دز، كارون، جراحي اشاره كرد.a

2. رودخانه‌هاي بخش جنوبي استان فارس و هرمزگان: آب اين رودخانه‌ها ناشي از ريزش باران در پاييز و زمستان است، و بيشتر حالت سيلابي دارند. رودخانه‌هاي مند، كل و مينابa

3. رودخانه‌هاي حوضة آبريز درياي عمان: رودخانه‌هاي اين بخش بعلت رژيم بارندگي كاملاً نامنظم و نيز تغييرات فصلي به طور كامل حالت سيلابي دارند. بنابر اين جريان اين رودخانه‌ها سالانه معمولاً در چند نوبت، با شدت زياد اتفاق مي‌افتد و سيلاب‌هايي را به وجود مي‌آورد و در بقيه ايام سال كاملاً خشك و يا با آب بسيار كمي جريان دارند. رودخانه‌هاي سرباز، باهوكلات، سيرچ و رابچ از اين گونه اند.a

اقليم حوضه: a

آب و هواي حوضة آبريز خليج‌فارس و درياي عمان از بيشتر جريانات هوايي و حركت‌هاي گردش هوا بهره‌مند مي‌شوند،‌اين حوضه به سبب گستردگي و وسعت حوضه از نظر سطح بارش و ميزان دما داراي مناطق متفاوت از هم است و حدود 18 نوع اقليم محلي براي نواحي آن مشخص شده است كه از استاني به استان ديگر و از ناحيه‌اي به ناحيه ديگر متفاوت مي‌باشد.a

ولي جريان‌ها غالب اقليمي در اين حوضه در بخش غربي و ارتفاعات زاگرس رژيم مديترانه‌اي، در بخش جنوب غربي زاگرس و دشت خوزستان و قسمتي از فارس رژيم اقليمي خشك عربستان و در قسمت‌هاي شرقي حوضه يعني هرمزگان و سيستان و بلوچستان سيستم اقليمي حاره اي و اقيانوسي مي‌باشد.a

زير حوضه‌ها: a

حوضة آبريز خليج‌فارس و درياي عمان داراي 9 زيرحوضه است كه به ترتيب وسعت عبارتند از: 1- كارون بزرگ 2- كرخه 3- رابچ ـ باهوكلات 4- قند 5- سيرچ ـ بندرعباس 6- كل ـ مهران 7- مرزي غرب 8- حله 9- جراحي ـ زهرهa

رودخانه‌هاي مهم اين حوضه آبريز عبارتند از: زاب، چنگوله، كارون، كرخه، دز، جراحي، زهره، شور، مهران، جاماش، سيرچ و باهوكلاتa

منابع : a

آزادبخت، بهرام و غلامرضا نوروزي، جغرافياي آبهاي كشور، انتشارات سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح، 1387.a

افشين، يدالله، رودخانه هاي ايران، جلد اول، وزارت نيرو و شركت مهندسين مشاور جاماسب، 1373.a

جعفري، عباس، گيتاشناسي ايران، جلد دوم (رودها و رودنامه هاي ايران)، گيتاشناسي، 1376.a

بديعي، ربيع، جغرافياي مفصل ايران، جلد اول، اقبال، 1362.a

a