مرداب انزلي

a

تالاب انزليa

a

موقعيت: تالاب انزلي در جنوب درياي خزر، جنوب غربي شهرستان انزلي و در حدود 40 کیلومتری شمال رشت واقع است.a

وسعت: مساحت این تالاب فصول زمستان و بهار به علت افزایش بارندگی درحوزه آبخيز به حدود 120 کیلومتر مربع می‌رسد و در تابستان و پاییز به حدود 80 کیلومتر كاهش می‌باید. طول متوسط تالاب در امتداد شرقي غربي 30 كيلومتر و در امتداد شمالي-جنوبي حدود 3 كيلومتر است. a

ارتفاع: تالاب انزلي هم سطح درياي آزاد است. همواره سطح آب تالاب انزلی در حد قابل ملاحظه‌ای بالاتر از سطح آب دریای خزر قرار دارد و این بالا بودن ارتفاع در تالاب نسبت به دریای خزر حاصل ارتباط ویژه محیط آبی تالاب و دریا می‌باشد. مثلاً در شرایطی که ارتفاع آب دریای خزر3/27- مترثبت گردیده، زمین‌های واقع در محدوده خط تراز 25- متر در آبکنار زیرآب بوده ‌است.a

اقليم: تالاب انزلي در اقليم نيمه‌مرطوب و معتدل خزري قرار مي‌گيرد. منطقه انزلي به دليل مجاورت با دريا داراي زمستان‌هاي بالنسبه سرد و تابستان‌هاي شرجي مي‌باشد. اين تالاب در ناحيه جنوبي و غربي بندر انزلي قرار گرفته و نسبت به آن از بارش كمتري برخوردار است. متوسط بارش سالانه در بندر انزلي تا 2000 ميليمتر است . اين مقدار در 5 درصد از تالاب بين 650 تا800 ميليمتر بوده و تا 1300ميليمتر در قسمت هاي ديگر تالاب افزايش مي‌يابد.a

ميانگين دماي فصلي در تابستان 24.7 و در زمستان 7.7 درجه است. a

حداقل دماي گزارش شده 11- درجه در 11 فوريه 1972 و حداكثر دماي گزارش شده 37 درجه در 26 ژوئيه 1971 و 2 اكتبر 1989 است.a

ميانگين سالانه رطوبت نسبي هوا در بندر انزلي84 درصد است.a

a

منابع تأمين آب‌: آب تالاب از 25 رودخانه اصلي و فرعي، بارش هاي جوي، پساب مزارع، چشمه هاي آرتزين(بخش شرقي منطقه شيجان) تأمين مي‌شود. رود هايي كه وارد تالاب انزلي مي شوند از رشته كوه البرز سرچشمه مي‌گيرند. در واقع، آبهاي جاري در محدوده بين رودخانه شفارود درغرب و دره سفيد رود در شرق از حوزه هاي آبخيز كاسه‌اي شكل دامنه‌هاي شمالي البرز به طرف تالاب انزلي سرازير مي‌گردند. آب تالاب با چند رود ديگر مانند سوسرروگاه، نهنگ‌روگاه، پيربازار، شنبه‌بازار به درياي خزر جريان مي‌يابد. a

عمق: عمق تالاب در سال 1345 به بيش از 6 متر مي‌رسيده كه با فرسايش حوزه آبخيز آن و حمل و ته نشست رسوبات حاصل از آن توسط رودهايي كه به آن وارد مي‌شود، همچنين رشد بيش از حد گياهان، كاهش يافته‌است. افزایش بار رسوبی در نیم قرن اخیر، عمق تالاب انزلی را از 11 متر به 2.5 متر(1388) رسانده است بخش غربی، عمیق‌ترین و بخش شرقي كم‌عمق‌ترين بخش تالاب است.a

نوع تالاب: تالاب انزلي از نوع تالاب‌هاي مصبي (تجمع رودخانه‌اي در مسير رسيدن به دريا) و ساحلي، دائمي است.a

حفاظت و مديريت : تالاب انزلي در سال 1351 تحت نظارت سازمان حفاظت محيط زيست قرار گرفته است. اين تالاب به مساحت 15 هزار هكتار در سال 1354 به‌عنوان يكي از تالاب‌هاي بين‌المللي كنوانسيون رامسر پذيرفته شد و منطقه حفاظت شده سياه‌كيشم، پناهگاه حيات‌وحش سلكه و منطقه شكار ممنوع سرخانگل از بخش‌هاي تالاب انزلي است.a

با لایروبی، رسوب‌برداری، برداشت گیاهان آبزی در حد خردمندانه، برداشت نی، جمع‌آوری آزولا و گیاهان حاشیه تالاب با دستگاه‌ها و تجهیزات شناور، عمق تالاب را مي توان به 6 متر افزايش داد.a

عوامل تهديد تالاب: علاوه بر خشكسالي عوامل انساني عبارتند از: a

- کاهش کیفیت آب به دلیل ورود فاضلاب تصفیه نشده کشاورزی، فاضلاب‌هاي صنعتي، خانگي.a

- كاهش عمق و سطح آب از طريق فرسايش حوضه آبريز و افزايش رسوبات تالاب و این بدان معناست که ظرفیت نگهداری آب تالاب به‌شدت کاهش می‌یابد و قدرت کنترل سیلاب‌ها را نیز از دست می‌دهد. a

- رشد و پراكنش سريع ني و آزولا با كاهش نور و تاريكي در سطح آب موجب توليد دي‌اكسيد كربن به جاي اكسيژن گياهان غوطه‌ور در آب شده و درنتيجه موجب نابودي ماهیان، پلانگتون‌ها و کف‌زیان این تالاب ‌مي‌شود. گیاه آزولا را برای تغذیه کپورماهیان علفخوار از ژاپن وارد کرده‌اند. اما نتیجه چیز دیگری از آب درآمد. اکنون تالاب طعمه آن شده‌است. a

- تبديل زمين‌هاي حاشيه تالاب به زمين‌هاي كشاورزي، تردد قايق‌هاa

- پمپاژ آب و احداث استخرهاي پرورش ماهي در جوار تالابa

- شكار پرندگان و صيد بي‌رويه و غير قانونيa

- آلودگي‌هاي نفتيa

- تخلیه زباله جامدa

- عدم مشارکت بهره‌وران در مدیریت تالابa

a

اهميت و جاذبه‌هاي طبيعي: مرداب بین‌المللی انزلی، از نظر زیست محیطیژ، سیاحتی و اقتصادی اهمیت فراوان دارد كه عبارتند از: a

- كنترل سيلاب‌ها.a

- می‌توان از رسوبات بیولوژیک تالاب در گلخانه‌ها برای ایجاد فضای سبز استفاده کرد. ضمن اينكه گفته مي شود رسوبات تالاب حاوي مقادير قابل توجهي تيتانيوم است و ژاپن پيشنهاد لايروبي تالاب در ازاي بهره‌مندي از رسوبات را نموده بود كه مورد قبول ايران واقع نشد.a

- تأثير ميكروكليما تالاب بر اقليم، حاصلخيزي و رطوبت خاك.a

- زيستگاه و محل تخم‌گذاري پرندگان بومي و مهاجر.a

- محل تخم‌ريزي برخي ماهيان و برگشت بچه‌ماهیان از تالاب به دریا است.a

- وجود گونه‌هاي گياهي و نقش آن درتداوم چرخه زيستي تالاب.a

- استفاده از گياهان آبزي در صنايع دستي نظير حصير، سبدبافي و پوشش سقف خانه‌ها.a

- تركيب زيباي گياهان آبزي، پرندگان و محيط زيبا و سكوت تالاب بيش از 300 هزار توريست را به خود جذب مي‌كند. در برخي نقاط تالاب آب چنان تميز و شفاف است كه مسافران قايق سوار، تصوير خود در آسمان آبي بيكران را مشاهده مي‌‌كنند و لذت مي‌‌برند.a

a

گياهان: به‌طور كلي گياهان شناسايي شده در داخل و اطراف تالاب انزلي را در چهار گروه عمده مي‌توان تقسيم بندي نمود: a

- گياهان غوطه‌ور مانند جلبك سبز، واليس نرياي پيچيده، هزار برگ سنبله‌اي، گوشاب، پريوش كوچك، تیزک، هيدريلا.a

- گياهان شناورمانند سرخس آبي، وتريكولاريا، مريم آبي، نيلوفرآبي، عدسك سرنيزه‌اي، عدسك كوچك.a

- گياهان آبزي بن مانند لوئي، دم‌اسب، پونه آبي، ني، بارهنگ آبي، جگن، اسپرغان، سغذ سلطانی، تيركمان آبي.a

- گیاهان اراضی پیرامون تالاب مانند شب‌خسب، توسکا قشلاقی، درمنه، جگن، نخل تالابی، سازو، سفید پلت، گردو و... a

a

a

ماهيان: تالاب انزلي با دريا ارتباط داشته و علاوه بر ماهيان بومي و دائمي ماهيان مهاجر نيز براي تخم‌ريزي از درياي خزر وارد تالاب مي‌شوند. فون ماهيان تالاب انزلي در طول چند دهه اخير به دليل برهم خوردن تعادل اكولوژيك تالاب ناشي از انواع آلودگي‌ها، كاهش عمق و اكسيژن تغيير كرده است به طوري كه تعداد برخي گونه‌هاي ماهيان تعدادشان به‌شدت كاهش يافته يا از صحنه تالاب خارج شده و ماهيان ديگري به تالاب افزوده شده‌است، مانند اردك‌ماهي و اسبله كه به دليل نداشتن بازار مناسب در ايران اقتصادي نبوده و به‌عنوان رقيب غذايي و ماهيان شكارچي، مانع از گسترش جمعيت ساير آبزيان مي‌شوند. در سال 1318 حدود 98% از كل صيد ماهي سفيد،90% صيد ماهي سيم و 72% صيد ماهي سوف در تالاب انزلي صورت مي گرفت ولي امروزه 85% از كل صيد را ماهي كاراس تشكيل مي‌دهد، كه نسبت به كمبود اكسيژن در آب مقاوم است. a

در تالاب انزلي حداقل 40 گونه ماهي وجود دارد كه مهترين آنها عبارتنداز: ماهي سفيد، ماهي سوف به تعداد بسيار اندك، سس ماهي، كولي، كپور، سيم، مارماهي، اردك ماهي، كپور سرگنده، كاراس، گاو‌ماهي، آمور، لاي ماهي، ماهي اسبله، سوزن‌ماهي، ماهي كُلمه، گامبوزيا، ماش‌ماهي، ماهي رفتگر.a

دوزيستان : قورباغه درختي، قورباغه سبز، قورباغه مردابي و قورباغه معمولي دوزيستان تالاب انزلي مي باشند.a

خزندگان: خزندگان تالاب انزلي شامل سه راسته لاك‌پشت‌ها، سوسمارها و مارها مي‌شوند. a

- لاك‌پشت خزري و لاك‌پشت بركه‌اي . a

- سه گونه سوسمار ( Agama aglis, Ophisauarys, Agamis fraglis ) a

- سه گونه مار( Natrix tesselata,Oligodone sp, Cluber jugolaris )a

- سه گونه سوسمار و سه گونه مار فوق فراوانترين خزندگان تالاب انزلي مي‌باشند.a

پرندگان : تالاب انزلی محلی مناسب برای زمستان گذرانی، تخمگذاری و جوجه‌آوری پرندگان آبزی مهاجر و محلی امن برای زندگی دائمی پرندگان بومی است. این تالاب به‌دلیل قرار گرفتن در مسیر مهاجرت پرندگان شمالی، در فصول سرد سال یکی از مهم‌ترین پناهگاه‌ها برای این جانوران محسوب می‌شود. چندگونه از پرندگان مانند باکلان کوچک، پلیکان خاکستری، غاز پیشانی سفیدکوچک، عقاب‌دریائی دُم‌سفید و خروس‌کولی که در معرض تهدید جهانی قرار دارند، در این منطقه زمستان‌گذرانی می‌کنند. در تالاب انزلی ۱۸۷ گونه پرنده به‌طور مسلم و ۳۳ گونه به‌طور محتمل شناسائی شده که ۱۳۰ گونه آن آبزی از ۱۰ راسته و ۳۱ خانواده می‌باشد.a

به‌طور كلي پرندگان تالاب به سه دسته مهاجر، بومي و نيمه مهاجر تقسيم مي‌شوند كه پرندگان مهاجر بيشترين گونه و تعداد را شامل مي‌شوند مهمترين پرندگان آبزي، كنارآبزي و تالاب انزلي عبارتند از: a

- پرندگان آبزي مانند كشيم كوچك، كشيم بزرگ، كشيم گردن سياه، باكلان، فلامينگو، غازخاكستري، عروس غاز، غاز پيشاني سفيد، قوي گنگ، گيلار، اردك اره‌اي، خوتكا، چنگر، پرستو دريايي، كاكايي نقره‌اي، پليكان.a

- پرندگان كنارآبزي مانند حواصيل خاكستري، اگرت كوچك، سليم كوچك، تليله كوچك، آبچيلك تالابي، پاشلك معمولي.a

- پرندگان خشكزي مانند عقاب طلايي، عقاب ماهی‌گیر، عقاب دریائی دم‌سفید، طَرلان، انواع سارگَپه، انواع سُنقُر، جغد تالابي، سسك تالابي، چرخ ريسك بزرگ.a

پستانداران: ول آبزي در تالاب و گراز، گربه جنگلي، تشي، شنگ يا سمور آبي از مهمترين پستانداران در بيشه‌زارهاي اطراف تالاب انزلي مي‌باشند. a

a

a

منابع : a

· بهروزي راد، بهروز، تالاب‌هاي ايران، سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح، 1386a

· فصل نامه صلح سبز، سال اول، شماره 4-5،بهمن 1379a

· روزنامه جام جم شماره 2579 19/3/88 صفحه 15 a

· http: //www.hamshahrionline.ir شنبه 29 مهر 1385 a

· http: //www.anzali-fz.orga

· http: //anzali.ir چهارشنبه, 29 تير 1390a

· http: //www.gilmet.ir/climatea

· http: //www.gsi.ir/Sciencea

· http: //www.gilannews.ir پنجشنبه 14 بهمن 1389 a

· http: //www.greenfront.orga

a

a

a