كورمار
کورمارa
a
نام فارسي: کورمار/ مار دوسرa
نام انگليسي: Javelin Sand Boaa
نام علمي: Eryx jaculus turcicusa
خانواده: بوییده (Boidae)a
جمعيت: نامعلومa
a
پراکنش: در جنوب شرقی اروپا، جزایر مدیترانه، ترکیه، ماورای قفقاز، جنوب روسیه، عراق، اردن و شمال عربستان پراکنده است. در ایران به جز مناطق جنوب کشور در حاشیه‌ی خلیج فارس و جنوب شرق، تقریباً در سراسر کشور دیده می‌شود.a
a
زيست‌گاه: کورمار در دشت‌های دارای خاک نرم رسی یا ماسه‌ای، تپه‌ماهور‌ها و دامنه‌ی کوه‌ها و هم‌چنین زمین‌های بایر بین زمین‌های کشاورزی زندگی می‌کند. در ساعت‌های گرم روز در زیر سنگ‌ها و سوراخ های جوندگان مخفی می‌شود. در مناطق کویری ایران مرکزی دیده نمی‌شود.a
a
اندازه: طول بدن کور مار حداکثر به 90 سانتی‌متر می‌رسد.a
a
ريخت‌شناسي: سر آن پوشیده از پولک‌های ریز و مردمک چشم کشیده است. در جلو پوزه، یک پولک پوزه‌ای درشت لبه‌دار(مناسب حفر زمین) دارد. بدنش ضخیم و گوشت آلود و دمش كوتاه وكلفت است. دارای یک جفت زایده‌ای خار مانند در دو طرف مخرج و فلس‌ءهای زیر دم در دو ردیف است. سطح پشتی بدن قهوه‌ای مایل يا زرد یا قهوه‌ای تیره است و روی آن لکه‌های عرضی پیوسته یا منقطع تیره رنگی دیده می شود. سطح شکمی این مار رنگ روشنی دارد.a
a
رژيم غذايي: کورمار اغلب از جوندگان کوچک تغذیه می‌کند. a
a
زادآوري: مار ماده اواخر تابستان تخم می‌گذارد و لقاح آن داخلی است. a
a
وضعيت حفاظت: در حال حاضر به اقدام حفاظتی ویژه‌ای نیاز ندارد.a
a
a
مطالب قابل توجه: a
a
1- کورمار را می‌توان یک بوآی مینیاتوری دانست؛ زیرا برخلاف جثه‌ی کوچکش، از نظر ساختمان داخلی بدن، ریخت‌شناسی و رفتار، شباهت‌های زیادی با بوآها و پیتون‌های بزرگ جثه دارد.a
بزرگ جثه‌ترین مارهای دنیا، جزو خانواده‌ی بوئیده هستند، برای مثال، پینتون مشبک با حداکثر طولی برابر با 10 متر و آناکوندای سبز (از بوآها) با حداکثر وزنی بیش از 500 کیلوگرم، از بزرگ‌ترین مارهای جهان به‌شمار می‌روند. بوآها در دنیای جدید(قاره‌ی آمریکا و قاره ی استرالا)و پیتون‌ها در دنیای کهن(قاره آفریقا،آسیاو اروپا)زندگی می‌کنند. کورمارها تنها در منطقه‌ای محدود به غرب آسیا و شمال آفریقا وجود دارند.a
این مارها هم برای شکار، از عضلات قوی خود استفاده می‌کنند و با پیچیدن دور طعمه و فشار دادن آن، قفسه‌ی سینه‌اش را خرد می‌کنند. از میان 9 گونه کورمار شناخته شده،6 گونه‌ی آن در فلات ایران دیده می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد فلات ایران در تکامل و پراکنش این دسته از مارها اهمیت خاصی دارد و احتمالاً منشاء تکامل این مارها، محلی در فلات ایران است.a
2- دم كوتاه و كلفت كورمار شبيه سر آن است و به سبب همين ويژگي در فارسي به اين مار، مار دوسر نيز مي‌گويند. آن‌ها هنگام احساس خطر، بدن خود را حلقه و سرشان را زیر بدن مخفی می‌کنند. آنگاه دمشان را به جای سر بالا می‌گیرند و تکان می‌دهند! در این حالت، حیوان شکارچی دم را با سر مار اشتباه می‌گیرد و به آن حمله می‌کند. به این ترتیب، مار به رغم آسیب مختصری که به دمش وارد می‌شود، فرصت فرار یا خزیدن به داخل شکاف سنگ یا زیر بوته‌ای را پیدا می‌کند. به همین سبب، بعضی کورمارهایی که در طبیعت مشاهده می‌شوند، دم آسیب دیده‌ای دارند.a
a
مآخذ: a
1- ابراهيمي، مهرگان، فرهنگ‌نامه حيات وحش ايران، نشر طلايي، 1390a
2- لطيفي، محمود، مارهاي ايران، سازمان حفاظت محيط زيست، 1364a
3- محمديان، حسن، خزندگان و دوزيستان ايران، شب‌پره، 1382a